Biên tập và tổng hợp bởi Nguyễn thị Hồng Nga, Điều phối viên Kết nối Khoa học với Công chúng, OUCRU VN

Tuần trước, tôi đã tham dự buổi tập huấn trực tuyến “Enhancing Health Systems Research Through Community and Stakeholder Engagement” (Củng cố nghiên cứu hệ thống y tế thông qua sự tham gia của cộng đồng và các bên liên quan), do The Global Health Network phối hợp với dự án CASCADE tổ chức. Buổi tập huấn mang đến nhiều trải nghiệm phong phú từ Tanzania, Rwanda và Argentina, minh họa cách thức hợp tác thực sự với cộng đồng và các bên liên quan có thể củng cố nghiên cứu hệ thống y tế.

Ngay từ đầu, các diễn giả nhấn mạnh rằng sự tham gia của cộng đồng và các bên liên quan không phải là “phần thêm vào” của nghiên cứu mà là một thành phần cốt lõi, quyết định liệu kết quả nghiên cứu có phù hợp, được chấp nhận và duy trì bền vững hay không.

Tiến sĩ Leonidas Twizeyimana (Rwanda), bà Martha Mmbaga (Tanzania) và Tiến sĩ Verónica Allende (Argentina) đã chia sẻ những nghiên cứu tình huống thuyết phục cho thấy, khi các hoạt động tham gia được triển khai sớm và liên tục, chúng giúp định hướng ưu tiên nghiên cứu theo nhu cầu của cộng đồng, xây dựng niềm tin và cải thiện khả năng áp dụng vào chính sách.

Điểm khiến tôi ấn tượng nhất là sự thay đổi trong cách nhìn nhận từ việc coi cộng đồng là “người thụ hưởng” sang coi họ là đối tác bình đẳng. Điều này đòi hỏi phải lắng nghe sâu sắc, minh bạch về những giới hạn, và thiết lập cơ chế phản hồi để chia sẻ lại kết quả bằng cách thức dễ hiểu và hữu ích. Tôi đặc biệt ấn tượng với ví dụ ở Tanzania về việc thành lập hội đồng tư vấn cộng đồng ngay từ khi bắt đầu dự án, đảm bảo yếu tố văn hóa và quyền sở hữu của địa phương.

Buổi tập huấn cũng phân tích những thách thức thực tế: quản lý kỳ vọng đa dạng, xử lý vấn đề quyền lực, và duy trì sự tham gia sau khi dự án kết thúc. Ở Rwanda, kinh nghiệm lồng ghép các cuộc đối thoại với bên liên quan vào cấu trúc quản trị y tế hiện có là một mô hình khả thi để nhân rộng. Trường hợp ở Argentina nhấn mạnh rằng sự tham gia không chỉ cần ở vùng nông thôn hay khu vực thiếu nguồn lực mà còn rất quan trọng ở hệ thống y tế đô thị phức tạp, nơi các quyết định chính sách có thể xa rời thực tế cộng đồng.

Với cá nhân tôi, buổi tập huấn này củng cố rằng công việc của mình trong lĩnh vực gắn kết công chúng và cộng đồng phải vượt ra ngoài các hoạt động truyền thông hay phổ biến thông tin. Đó là đồng sáng tạo thiết kế nghiên cứu cùng với cộng đồng thay vì cho cộng đồng. Nguyên tắc xây dựng niềm tin, minh bạch và ra quyết định chung hoàn toàn có thể áp dụng vào các dự án tôi đang thực hiện, như đào tạo truyền thông về vắc xin và nền tảng CONNECT cho nhân viên y tế tại Việt Nam.

Buổi tập huấn kết thúc với lời kêu gọi hành động: tích hợp sự tham gia như một thực hành có hệ thống, được hỗ trợ bởi chính sách và xây dựng năng lực của tổ chức, thay vì chỉ dựa vào một vài cá nhân tiên phong. Điều này hoàn toàn phù hợp với quan điểm rằng nghiên cứu hệ thống y tế có đạo đức và tạo tác động là điều không thể nếu thiếu tiếng nói của những người mà nghiên cứu hướng tới phục vụ.

Tóm lại, buổi tập huấn không chỉ mang lại kiến thức mà còn nhắc nhở rằng tương lai của nghiên cứu y tế phụ thuộc vào khả năng làm việc cùng cộng đồng với tư cách là những đối tác được tôn trọng và trao quyền. Thách thức hiện tại là biến những bài học này thành thực tiễn bền vững, đảm bảo rằng sự tham gia luôn là tiêu chuẩn, chứ không phải ngoại lệ. 

Nếu bạn quan tâm và muốn xem lại hội thảo trực tuyến, mời vào link này: Enhancing Health Systems Research Through Community and Stakeholder Engagement